Prowadzenie działalności gastronomicznej w domu staje się coraz popularniejszą formą zarabiania, zwłaszcza wśród osób, które chcą rozpocząć swoją przygodę z biznesem na mniejszą skalę. Domowe wypieki, catering czy produkcja pierogów mogą być doskonałym początkiem własnej firmy, jednak nawet działając w niewielkim zakresie, musimy przestrzegać określonych przepisów. W artykule wyjaśniamy, kiedy możesz skorzystać z działalności nierejestrowanej przy świadczeniu usług gastronomicznych oraz jakie wymogi prawne i sanitarne trzeba spełnić, by działać legalnie i bezpiecznie.
Czym jest działalność nierejestrowana i kto może z niej skorzystać
Działalność nierejestrowana (nazywana też nieewidencjonowaną) to forma prowadzenia drobnej działalności gospodarczej bez konieczności rejestracji firmy. Wprowadzona w 2018 roku w ramach Konstytucji Biznesu, stanowi uproszczoną ścieżkę dla osób, które chcą przetestować swój pomysł na biznes lub dorabiać w niewielkim zakresie bez zbędnych formalności.
Działalność nierejestrowana to działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W 2024 roku limit ten wynosi 3181,50 zł miesięcznie (75% z 4242 zł). Pamiętaj, że mówimy tu o przychodzie, a nie dochodzie – czyli całkowitej kwocie uzyskanej ze sprzedaży, bez odliczania kosztów związanych z prowadzeniem działalności.
Z działalności nierejestrowanej możesz skorzystać, jeśli:
- Nie prowadziłeś działalności gospodarczej w ciągu ostatnich 60 miesięcy (5 lat)
- Nie wykonujesz działalności na rzecz byłego pracodawcy, u którego w bieżącym lub poprzednim roku wykonywałeś czynności wchodzące w zakres planowanej działalności
Ograniczenia działalności nierejestrowanej w gastronomii
Choć działalność nierejestrowana wydaje się idealnym rozwiązaniem dla osób rozpoczynających przygodę z domową gastronomią, istnieją istotne ograniczenia, o których należy wiedzieć przed rozpoczęciem sprzedaży.
Przede wszystkim, nie wszystkie rodzaje działalności mogą być prowadzone w formie nierejestrowanej. Działalności wymagające koncesji, zezwoleń czy wpisów do rejestrów działalności regulowanej są wyłączone z tej możliwości.
W przypadku gastronomii kluczowe jest to, że produkcja i sprzedaż żywności podlega szczególnym regulacjom. Nawet przy działalności nierejestrowanej musisz zgłosić swoją działalność do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (Sanepid) jako zakład produkujący lub wprowadzający do obrotu żywność. Jest to wymóg bezwzględny, mający na celu zapewnienie bezpieczeństwa konsumentów.
Wymogi sanitarno-epidemiologiczne dla domowej gastronomii
Niezależnie od skali działalności, produkcja żywności przeznaczonej do sprzedaży musi spełniać określone wymogi sanitarne. Podstawowe zasady obejmują:
1. Zgłoszenie do Sanepidu – należy dokonać go co najmniej 14 dni przed rozpoczęciem działalności, wypełniając wniosek o wpis do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Zgłoszenie można złożyć osobiście lub przez internet.
2. Spełnienie wymogów lokalowych – pomieszczenia, w których przygotowywana jest żywność, powinny:
- Być utrzymane w czystości i dobrym stanie technicznym
- Posiadać odpowiednią wentylację, zapobiegającą skraplaniu się pary wodnej
- Mieć dostęp do bieżącej ciepłej i zimnej wody zdatnej do spożycia
- Posiadać wydzielone miejsce do przechowywania produktów spożywczych, z dala od środków chemicznych
- Zapewniać właściwe warunki do mycia rąk (mydło w płynie, ręczniki jednorazowe)
- Mieć powierzchnie łatwe do czyszczenia i dezynfekcji (blaty, podłogi)
3. Przestrzeganie zasad higieny – osoby przygotowujące żywność muszą:
- Posiadać aktualne badania do celów sanitarno-epidemiologicznych
- Stosować odpowiednią odzież ochronną (fartuchy, czepki, rękawiczki)
- Przestrzegać zasad Dobrej Praktyki Higienicznej (GHP) i Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP)
- Dbać o higienę osobistą i czystość w miejscu przygotowywania żywności
4. Kontrola procesu produkcji – konieczne jest:
- Dokumentowanie pochodzenia surowców (rachunki, faktury)
- Monitorowanie temperatury przechowywania produktów łatwo psujących się
- Przestrzeganie terminów przydatności do spożycia
- Właściwe przechowywanie półproduktów i gotowych wyrobów
Uproszczone wymagania dla małej skali produkcji
Dla działalności prowadzonych na małą skalę, w tym działalności nierejestrowanej, istnieją pewne uproszczenia w zakresie wymogów sanitarnych. Dotyczy to zwłaszcza dokumentacji i procedur HACCP (system analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli), które mogą być stosowane w bardziej elastyczny sposób.
Mała skala produkcji nie zwalnia jednak z podstawowych wymogów bezpieczeństwa żywności, które mają na celu ochronę zdrowia konsumentów.
Warto skonsultować się z lokalnym inspektorem sanitarnym, który może udzielić praktycznych wskazówek dotyczących dostosowania kuchni domowej do wymogów produkcji żywności na sprzedaż.
Podatki i rozliczenia w działalności nierejestrowanej
Działalność nierejestrowana, mimo braku konieczności rejestracji firmy, podlega opodatkowaniu. Przychody z tej działalności rozliczasz w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-36, dodając je do innych dochodów uzyskanych w danym roku podatkowym.
Ważne aspekty podatkowe:
- Nie ma obowiązku prowadzenia pełnej księgowości, wystarczy prowadzenie uproszczonej ewidencji sprzedaży (warto zapisywać daty, kwoty i rodzaj sprzedanych produktów)
- Nie ma obowiązku posiadania kasy fiskalnej
- Nie można wystawiać faktur VAT (można wystawiać rachunki lub paragony)
- Nie odprowadza się składek ZUS z tytułu tej działalności
- Możesz odliczać koszty uzyskania przychodu związane z prowadzoną działalnością
Pamiętaj, że przekroczenie limitu przychodów (75% minimalnego wynagrodzenia) w danym miesiącu oznacza konieczność zarejestrowania działalności gospodarczej od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie. Warto więc dokładnie monitorować swoje przychody, aby uniknąć nieświadomego naruszenia przepisów.
Praktyczne aspekty prowadzenia domowej gastronomii
Prowadząc usługi gastronomiczne w ramach działalności nierejestrowanej, warto zwrócić uwagę na kilka praktycznych kwestii:
1. Ubezpieczenie OC – choć nie jest obowiązkowe, warto rozważyć wykupienie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, które ochroni cię w przypadku problemów zdrowotnych klientów spowodowanych twoimi produktami. Koszt takiego ubezpieczenia jest stosunkowo niewielki w porównaniu z potencjalnymi roszczeniami.
2. Informowanie o alergenach – zgodnie z przepisami, sprzedając żywność, masz obowiązek informować klientów o obecności alergenów w produktach. Dotyczy to 14 głównych alergenów, takich jak gluten, jaja, mleko, orzechy, soja czy seler. Informacje te możesz przekazywać ustnie lub pisemnie.
3. Oznakowanie produktów – produkty pakowane powinny zawierać informacje o składzie, dacie przydatności do spożycia oraz danych producenta. Im bardziej profesjonalne oznakowanie, tym większe zaufanie klientów do twoich wyrobów.
4. Kontrole Sanepidu – inspektorzy sanitarni mają prawo przeprowadzić kontrolę nawet w przypadku działalności nierejestrowanej, sprawdzając warunki przygotowywania żywności. Warto być na to przygotowanym i prowadzić działalność zgodnie z wymogami.
5. Budowanie marki – nawet działając na małą skalę, warto zadbać o rozpoznawalność swoich produktów poprzez spójną identyfikację wizualną, opakowania i obecność w mediach społecznościowych.
Prowadzenie działalności gastronomicznej w domu, nawet w ramach działalności nierejestrowanej, wymaga spełnienia określonych wymogów prawnych i sanitarnych. Choć formalności jest mniej niż w przypadku pełnej działalności gospodarczej, nie można ich całkowicie pominąć.
Bezpieczeństwo konsumentów jest bezwzględnym priorytetem, a nieprzestrzeganie przepisów może skutkować nie tylko karami finansowymi, ale przede wszystkim zagrożeniem dla zdrowia odbiorców twoich usług. Warto więc dokładnie zapoznać się z wymogami i dostosować swoją działalność do obowiązujących przepisów, nawet jeśli planujesz sprzedawać swoje wypieki czy potrawy jedynie na małą skalę.
Działalność nierejestrowana może być doskonałym pierwszym krokiem w świecie gastronomii, pozwalającym na przetestowanie swoich produktów i zbudowanie grona stałych klientów bez nadmiernych formalności. Jeśli twój biznes będzie się rozwijał i przekroczysz miesięczny limit przychodów, zawsze możesz przejść na pełną działalność gospodarczą, mając już solidne podstawy i doświadczenie.
